روابط روسیه و طا-لبان؛ چه اتفاق افتاده است؟

نگرانی مسکو نسبت به القاعده و داعش باید جدی گرفته شود، زیرا با اشراف اطلاعاتی که روسیه در منطقه دارد، شکی نیست که تهدیدات ادعایی کرملین برخاسته از واقعیت میدانی افغانستان است

شکوهمند- خبرگزاری دید
از سال‌های ۲۰۱۰ به این طرف بود که زمزمه ایجاد ارتباط میان روسیه و طا-لبان رسانه‌ای شد. در آن زمان گزارش‌هایی به نشر رسید مبنی بر این که روسیه از طا-لبان در برابر نیروهای ناتو حمایت تسلیحاتی می‌کند و احتمالاً با رهبران طا-لبان حرف و حدیثی زده است. این که چنین مسایلی چقدر استوار بر حقایق بوده یا نه، عجالتاً کاری نداریم، اما یک موضوع کاملاً مشخص بود که به دنبال تیره شدن روابط روسیه و غرب بر سر اشغال گرجستان و تنش‌ها در اوکراین، روسیه به دنبال گزینه‌هایی در افغانستان گشت که بتواند امریکا و ناتو را در جبهه افغانستان ضربه بزند و چه آدرسی از طا-لبان بهتر.
هرچند روسیه در نخست از جنگ امریکا در افغانستان حمایت نمود و حتی خاک خود را در اختیار ترانزیت تجهیزات ناتو قرار داد، اما با تغییر رویکرد مسکو، ورق برگشت و روی این مقوله که دشمن دشمن، دوست تو است، کرملین از یک طرف خواست که ناتو را زمین گیر کند و از جانب دیگر انتقال جنگ شوروی را بگیرد.
این رابطه تا پیروزی طا-لبان ادامه یافت و چندین بار مسکو میزبان مقامات دفتر سیاسی طا-لبان در دوحه نیز شد و هنگامی هم که کابل سقوط کرد، سفارت مسکو از جمله سفارت‌خانه‌هایی بود که تعطیل نشد و تاکنون نیز باز است.
ارتباط طالبان و روسیه کمی عجیب و در عین حال توام با قمار بود؛ زیرا روسیه در عین حالی که از تحریک طا-لبان در برابر امریکا حمایت می‌کرد، نگران الگو برداری گروه‌های تندرو آسیای میانه از طا-لبان نیز بود چرا که امنیت آسیای میانه برای مسکو حیاتی بوده و اگر غفلت کند، مستقیماً مسکو مورد تهدید قرار خواهد گرفت.
اما به نظر می‌رسد که در هفته‌های اخیر به رغم اطمینانی که طا-لبان برای تمام همسایگان و کشورهای جهان مبنی بر عدم استفاده خاک افغانستان علیه هیچ کشور می‌دهند، ابراز نگرانی مسکو افزایش یافته و مقامات و دیپلمات‌های این کشور مانور زیادی روی حضور و گسترش القاعده و داعش در مرزهای شمالی افغانستان می‌دهند.
ولادیمیر پوتین در سخنرانی سالانه، دیدار با امام علی رحمان و برخی محافل دیگر سیاسی از تحرکات داعش و القاعده در افغانستان ابراز نگرانی کرده و همچنان پایگاه‌های نظامی خود را در تاجیکستان تقویت کرده است.
معاون وزیر خارجه و همچنان فرستاده خاص پوتین برای افغانستان نیز از تحرکات داعش و القاعده در افغانستان ابراز نگرانی کرده و حتا آقای ضمیر کابلوف پا را فراتر گذاشته و اعمال مقررات تازه طا-لبان را در قبال زنان «حماقت محض» خوانده است که این مسایل بدون شک واکنش تند طا-لبان را به دنبال خواهد داشت.
اما پرسش این است که چه واقع شده که چرخشی محسوس در سیاست‌های مسکو نسبت به دولت موقت طا-لبان و مسایل امنیتی افغانستان رخ داده و آیا این نشانه تغییر در آرایه‌های منطقه‌ای است یا ابراز نگرانی محض امنیتی و اطلاعاتی.
به نظر می‌رسد سیاست‌های اخیر مسکو متاثر از آمیزه‌ای از این مسایل است و فقط هم در چارچوب قضایای منطقه‌ای می‌تواند تفسیر شود؛ زیرا کشورهای آسیای میانه به ویژه تاجیکستان که میزبان پایگاه نظامی روسیه نیز است، و همچنان چین از تحرکات داعش و گروه‌های تندرو منبعث از آسیای میانه و غرب چین نگران بوده و لابی گری آنان بر مسکو اثر می‌گذارد.
از جانب دیگر، طالبان در چند ماه حکومت خود نشان داده‌اند که اهل سازش و انعطاف نبوده و سرسختانه در برابر خواست منطقه و جهان ایستادگی خواهند کرد؛ چون همان گونه که از ذات جنبش‌های ایدئولوژیک انتظار می‌رود، در تطبیق ایدئولوژی خود با کسی شوخی ندارند.
شبیه نگرانی مسکو، اسلام‌آباد و تهران نیز از بابت گسترش داعش و بی خیالی طا-لبان در مبارزه با این گروه تروریستی نگرانی دارند. چند روز پیش عمران خان نخست‌وزیر پاکستان در نشست سازمان همکاری اسلامی گفت که پاکستان از افغانستان توسط داعش تهدید می‌شود.
بنا بر این، عدم انعطاف طالبان در مسئله تشکیل حکومت فراگیر و جدی نگرفتن تهدید داعش، سبب چرخش مسکو شده و احتمالاً در آینده روابط دو طرف بیشتر از این تنش‌آلود خواهد شد، کما این که طالبان در برابر روسیه و پاکستان تاکنون هم زیاد خویشتن داری کرده و حوصله به خرج داده است.
ولی آنچه در این میان مهم است، این که نگرانی مسکو نسبت به القاعده و داعش باید جدی گرفته شود، زیرا با اشراف اطلاعاتی که روسیه در منطقه دارد، شکی نیست که تهدیدات ادعایی کرملین برخاسته از واقعیت میدانی افغانستان است.
روسیه همان قماری را با طا-لبان زده که پاکستان و چین نیز زده‌اند و به تبع آن سر و صدای مسکو شباهت زیادی به گیر ماندن پاکستان در این باتلاق دارد.