مهربانی کنید و سلامت باشید!

بتی لو ۹۶ ساله بود که روزنامه‌ها شروع به نوشتن درباره‌ او کردند. او سال‌ها پیش بازنشسته شده بود، اما هنوز به‌‌عنوان رضاکار در رستورانت «شفاخانه سلطنتی سالفورد» در شهر «منچستر بزرگ» در بریتانیا برای مراجعین شفاخانه سرویس کردن قهوه می‌کرد، ظرف‌ها را می‌شست و با بیماران صحبت می‌کرد. چهار سال گذشت و «لوو» ۱۰۰ ساله شد. روزنامه‌ها نوشتند که او «همچنان در شفاخانه رضاکارانه کار می‌کند». دو سال بعد او به ۱۰۲ سالگی رسید و روزنامه‌ها سرخط زدند که لوو «هنوز رضاکار است.» لوو ۱۰۴ ساله شد و همچنان رضاکارانه در شفاخانه خدمت می‌کرد. حتا در ۱۰۶ سالگی لوو به‌ رغم کم‌بینایی هفته یک بار در رستورانت شفاخانه کار می‌کرد.

لوو به خبرنگارانی که با وی مصاحبه کردند گفته بود دلیل این‌که سال‌ها پس از آن‌که هم‌سن و سال‌هایش بازنشسته شدند ولی به کار در کافه ادامه داد، این است که معتقد است رضاکاری او را سالم نگه می‌دارد. احتمالاً حق با لوو است. علم نشان می‌دهد که رفتارهای نوع‌ دوستانه، از رضاکاری رسمی در کافه‌ شفاخانه گرفته تا کمک‌های مالی و رفتارهای مهربانانه‌ تصادفی و روزمره، موجبات بهزیستی و طول عمر را فراهم می‌کند.

مطالعات نشان می‌دهد که رضاکاری ۲۴ درصد خطر مرگ زودرس را کاهش می‌دهد، اثری تقریباً به اندازه خوردن شش وعده میوه و سبزیجات در روز و در طول عمر طبق مطالعه‌ دیگر. علاوه براین، رضاکاری خطر بالارفتن گلوکز خون و میزان التهاب مرتبط با بیماری قلبی را کاهش می‌دهد. رضاکاران همچنین در مقایسه با افرادی که از مشارکت در امور خیریه طفره می‌روند، ۳۸ درصد شب‌های کمتری را در شفاخانه سپری می‌کنند.

براساس مطالعه‌ای مبتنی بر داده‌های نظرسنجی جهانی مؤسسه «گالوپ»، به‌نظر می‌رسد که این تأثیرات رضاکاری بر تقویت سلامت افراد در تمام گوشه و کنار جهان، از اسپانیا و مصر گرفته تا اوگاندا و جامائیکا وجود دارد. البته احتمال این‌که افرادی که از ابتدا تندرست هستند به رضاکاری رغبت نشان بدهند، در مقایسه با دیگران بالا است. اگر شما برای مثال از آرتروز شدید رنج ببرید، این احتمال وجود ارد که مشتاق ثبت‌نام برای کار در سوپ‌فروشی شفاخانه نباشید.

«سارا کنراث»، روان‌شناس و پژوهش‌گر انسان‌دوستی و نیکوکاری در «دانشگاه ایندیانا» می‌گوید: «پژوهش‌ها بیان‌گر این است که افرادی که از سلامت بهتری برخوردارند بیشتر رضاکار می‌شوند، اما از آن‌جا که دانشمندان از این امر آگاهی کافی دارند، ما در مطالعات مان به لحاظ آماری این عامل را در نظر می‌گیریم».

با این‌حال، حتا هنگامی که دانشمندان اثرات از قبل موجودِ تندرستی را مدنظر نمی‌گیرند، شواهد نشان می‌دهد که اثرات رضاکاری بر سلامت افرادی که از قبل تندرستند همچنان برجسته است. علاوه براین، چندین آزمایش آزمایشگاهی تصادفی بر میکانیزم‌های بیولوژیکی که از طریق آن کمک به دیگران می‌تواند سلامت ما را تقویت کند، روشنی می‌افگند.

در یکی از چنین آزمایش‌ها، دانش‌آموزان دبیرستانی(لیسه) در کانادا مدتی یا به‌‌عنوان معلم راهنما برای کودکان دبستانی(مکتب ابتدایی) تعیین شدند یا در لیست انتظار قرار گرفتند. چهار ماه بعد پس از پایان دوره راهنمایی کودکان دبستانی، تفاوت بین دو گروه از نوجوانان به وضوح در خون آن‌ها مشهود بود. دانش‌آموزان دبیرستانی که به طور فعالانه به اطفال دبستانی آموزش داده بودند، در مقایسه با دانش‌آموزان دبیرستانی که در لیست انتظار قرار گرفته بودند، سطح کلسترول خون‌شان پایین‌تر بود و همچنین نشانه‌های التهابی کمتری مانند «اینترلوکین ۶» در خون آن ها وجود داشت. اینترلوکین ۶ جدا از این‌که پیش‌بینی‌کننده خوبی برای سلامت قلب و عروق است، نقش مهمی در عفونت‌های ویروسی نیز دارد.

البته در دوران یک همه‌گیری، رضاکاری ممکن است بیشتر یک چالش باشد. با این‌حال کنراث معتقد است که رضاکاری آنلاین نیز می‌تواند فوایدی برای سلامتی‌تان به همراه داشته باشد. او همچنین رضاکاری مجازی با دوستان را توصیه می‌کند، زیرا پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مولفه اجتماعی رضاکاری برای سلامتی مهم است.

اما این تنها اثرات رضاکاری رسمی نیست که خودش را در خون نشان می‌دهد؛ کارهای مهربانانه‌ تصادفی نیز عین اثر را دارد. در مطالعه‌ای که در کالیفرنیا انجام شد، پژوهش‌گران دریافتند افرادی که به انجام کارهای مهربانانه ساده مانند خریدن قهوه برای یک فرد غریبه مؤظف شده بودند، ژن‌های «لکوسیت»‌شان که به التهاب ربط دارد، فعالیت کم‌تری داشتند. این نشانه‌ خوبی است زیرا التهاب مزمن با بیماری‌هایی همچون آرتریت روماتوئید، سرطان، بیماری‌های قلبی و دیابت مرتبط است.

و اگر افراد را در اسکنر «اف‌ام‌آرآی» یا «تصویرسازی تشدید مقناطیسی کارکردی» قرار دهید و از آن‌ها بخواهید انسان‌دوستانه عمل کنند، ممکن است تغییراتی را در نحوه واکنش مغز آن‌ها در مقابل درد مشاهده کنید. پژوهش‌گران در آزمایشی تازه از رضاکاران – در حالی‌که دستان‌شان در معرض شوک الکتریکی خفیف بود – خواستند تا تصامیم مختلفی بگیرند از جمله این‌که آیا پول اهدا کنند یا خیر. نتایج واضح بود: مغز کسانی که کمک مالی کردند در واکنش به درد کمتر فعال می‌شد. و این افراد هرچه بیشتر اقدامات خود را مفید می‌دانستند، مقاومت بیشتری در برابر درد داشتند. به همین ترتیب اسکن مغز نشان می‌دهد که اهدای خون در مقایسه با کشیدن خون تان برای آزمایش، کمتر درد دارد؛ حتا اگر در سناریوی اول یعنی اهدای خون سوزن دو برابر ضخیم باشد.

درباره اثرات مثبت مهربانی و کمک‌های مالی بر سلامت افراد نمونه‌های بی‌شمار دیگری نیز دارد. برای مثال پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که به طور مرتب از نوه‌های خود پرستاری و مراقبت می‌کنند، خطر مرگ و میرشان تا ۳۷ درصد کمتر از پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی است که چنین کاری را انجام نمی‌دهند. این نتیجه، طبق یک فراتحلیل پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، بزرگ‌تر از آنی است که یک مادربزرگ یا پدربزرگ می‌تواند از طریق ورزش منظم حاصل کند.

از طرف دیگر مصرف پول برای دیگران و نه برای لذت‌بردن خودتان، می‌تواند منجر به شنوایی بهتر، بهبود خواب و کاهش فشار خون شود و اثراتی به اندازه اثرات شروع مصرف داروی جدید فشارخون بالا دارد.

در همین‌حال، نوشتن چک برای یک مؤسسه خیریه می‌تواند یک استراتژی خوب برای تقویت قدرت عضلانی‌تان باشد. در آزمایشی که پژوهش‌گران قدرت دست را آزمایش می‌کردند، شرکت‌کنندگانی که به یونیسف کمک مالی کرده بودند می‌توانستند یک فنر تقویت مچ دست را ۲۰ ثانیه بیشتر از کسانی که کمک مالی نکرده بودند، فشار دهند. (یادتان نرود که دفعه بعد که خواستید با دوستان تان مچ‌اندازی کنید، ابتدا سراغ دسته چک خود بروید).

از نظر «تریستن ایناگاکی»، متخصص مغز و اعصاب در «دانشگاه ایالتی سن‌دیگو»، در این حقیقت که مهربانی و نوع‌دوستی بر سلامت جسمی ما نیز تأثیر دارد، چیز تعجب‌آوری نیست. او می‌گوید: «انسان‌ها موجودات به ‌شدت اجتماعی هستند. وقتی ما به‌هم‌پیوسته هستیم از سلامتی بهتری برخورداریم و بخشی از این به‌هم‌پیوستگی، بخشش کردن است».

ایناگاکی درباره سیستم مراقبتی مغز ما مطالعه می‌کند، شبکه‌ای از مناطق مغزی که هم به رفتارهای کمکی ما و هم به سلامت عمومی ما پیوند دارد. این سیستم به احتمال زیاد برای تسهیل فرزندپروری و مراقبت والدین از نوزادان‌شان (نوزادان نوع انسان طبق استانداردهای پستانداران به طور غیرمعمولی ناتوان و نیازمند مراقبت است) تکامل یافته و بعداً احتمالاً برای کمک به افرادی غیر از نوزادان و کودکان‌مان نیز توسط مغز به همکاری گرفته شده است. بخشی از این سیستم از سامانه‌ پاداش‌ مغز مانند «هسته سپتال» و «جسم مخطط شکمی» تشکیل شده است؛ همان دو سامانه‌ای که وقتی شما از ماشین بازی پشت سرهم سه تا آلبالو جایزه می‌گیرید، روشن می‌شوند.

طبیعت و تکامل، با سیم‌پیچی‌کردن غریزه‌ فرزندپروری و مراقبت در سامانه‌ پاداش مغز، سعی کرده است اطمینان حاصل کند که ما انسان‌ها از جوجه‌های گریان، نالان و محتاج خود فرار نکنیم. اسکن‌های فعالیت مغز که طی مطالعه‌ای توسط ایناگاکی و همکارانش انجام شده است نشان می‌دهد که وقتی ما غیر از کودکان‌مان به سایر عزیزان خود کمک می‌کنیم بازهم این نواحی از مغز روشن می‌شود.

تکامل علاوه براین‌که کار مراقبت و فرزندپروری را پاداش‌آور ساخته است، مراقبت و مهربانی را با کاهش استرس نیز پیوند داده است. وقتی ما با مهربانی رفتار می‌کنیم، یا حتا وقتی صرفاً درباره مهربانی‌های گذشته خود تأمل می‌کنیم، فعالیت مرکز ترس مغز ما، یعنی «آمیگدال»، کاهش می‌یابد. این امر نیز امکان دارد به تربیت کودک و فرزندپروری مرتبط باشد.

شاید این دریافت که مراقبت از کودکان باعث کاهش استرس می‌شود ضد شهودی و متناقض به‌ نظر برسد، زیرا از هر زوجی که تازه پدر و مادر شده‌اند بپرسی، احتمالاً به شما خواهند گفت که مراقبت از نوزادان کار ساده و رفتن به چشمه آب گرم نیست. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که وقتی حیوانات صدای ناله جوجه‌های نوع خود را می‌شنوند، فعالیت آمیگدال مغزشان کاهش می‌یابد. عین اتفاق برای پدر و مادران وقتی عکس فرزند خودشان را به آن‌ها نشان دهید می‌افتد. ایناگاکی توضیح می‌دهد که اگر قرار باشد واقعا برای دیگران مفید باشیم فعالیت مرکز ترس مغزمان باید کاهش یابد. او می‌گوید: «اگر استرس [دوستان/فردی که می‌خواهید کمکش کنید] کاملاً شما را از پا درآورده باشد، احتمالاً نمی‌توانید برای کمک [دوستان/فردی که می‌خواهید کمکش کنید] حتا نزدیک شوید».

همه‌ این‌ها پیامدهای مستقیمی بر سلامت افراد دارد. اینگاکی توضیح می‌دهد که سیستم مراقبت مغزمان (آمیگدال و سامانه‌ پاداش) با «دستگاه عصبی سمپاتیک» مان که در تنظیم فشار خون و پاسخ‌های التهابی مان نقش دارد، به‌‌عنوان شبکه به هم مرتبط اند. به همین دلیل است که فرزندپروری (مراقبت از کودکان خودتان) و مهربانی (کمک به دیگران) می‌تواند سلامت قلب و عروق تان را بهبود بخشد و به شما کمک کند طولانی‌تر زندگی کنید.

پژوهش‌گران دریافته‌اند نوجوانانی که بخشی از وقت خود را صرف کارهای رضاکارانه می‌کنند، در وجودشان سطح دو شاخص التهاب یعنی اینترلوکین ۶ و «پروتئین واکنشی سی» پایین‌تر است. همچنین دانشمندان دریافته‌اند که هم اینترلوکین ۶ و هم پروتئین واکنشی سی در وخیم‌شدن وضعیت بیماران مبتلا به کووید-۱۹ نقش دارند. این یافته بیان‌گر آن است که طی یک همه‌گیری، کمک به آدم‌های نیازمند می‌تواند در کنار این‌که راهی برای بالابردن روحیه ما در جریان قرنطینه و ناخوشی‌های ناشی از آن باشد، برای سلامت نیز خیلی مفید است. پژوهشی که واقعاً آزمایش کند که آیا رضاکاری می‌تواند اثر محافظتی در برابر کووید-۱۹ داشته باشد یا خیر، هنوز انجام نشده است و مسلماً افزایش تماس شما با دیگران که امکان دارد حامل ویروس باشند به طور بالقوه سلامتی شما را در معرض خطر قرار می‌دهد.

با این‌حال، اگر حس مهربانی و بخشش به طور طبیعی سراغ شما نیاید چه؟

همدلی، ویژگیی که از نزدیک با رضاکاری و رفتارهای مرتبط با مهربانی و بخشش ارتباط دارد، به‌ شدت ارثی است: حدود یک‌سوم میزان همدلی ما از ژن‌های ما سرچشمه می‌گیرد. با این‌وجود کنراث می‌گوید که این ارثی‌بودن همدلی به این معنا نیست که افرادی که با حس همدلی اندک متولد شده‌اند نمی‌توانند همدلی کنند. کنراث چنین توضیح می‌دهد: «ما انسان‌ها با توانایی‌های ورزشی مختلف به دنیا می‌آییم. برای برخی از ما در مقایسه با دیگران ساختن عضله آسان‌تر است، ولی ما همه عضله داریم و همه‌ ما اگر برخی از تمرین‌های ورزشی را انجام دهیم عضلات خود را می‌توانیم پرورش دهیم. مهم نیست از کجا شروع می‌کنیم، تحقیقات نشان می‌دهد که همه‌ ما می‌توانیم در همدلی پیشرفت کنیم».

برای تقویت حس همدلی و مهربانی تمرین‌های زیادی وجود دارد که هر بار انجام آن چند ثانیه بیشتر زمان نمی‌برد. برای مثال شما می‌توانید هر روز برای یک یا دو بار از منظر شخص دیگری به جهان نگاه کنید، واقعاً زیر پوست او درآیید و از زاویه‌ای که او به جهان می‌نگرد، نگاه کنید. یا می‌توانید مراقبه ذهن‌آگاهی و مهربانی را تمرین کنید. مراقبت از حیوانات خانگی و خواندن کتاب‌هایی که دارای بار عاطفی است نیز برای تقویت همدلی مفید است.

طی شش ماه اول سال ۲۰۲۰ بریتانیایی‌ها ۸۰۰ میلیون پوند بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۱۹، به امور خیریه کمک کردند. آمار سایر کشورها نیز تقریباً مشابه است. حدود نیمی از امریکایی‌ها اخیراً به همسایگان مسن یا بیمار خود سر زده‌اند. در آلمان بحران ویروس کرونا باعث نزدیک‌ترشدن مردم به هم شده است. در فبروری سال ۲۰۲۰ حدود ۴۱ درصد مردم گفتند که به دیگران اهمیت نمی‌دهند، اما این رقم تا اوایل تابستان به ۱۹ درصد کاهش یافت. امسال ما شاهد داستان‌هایی از همه‌گیری مهربانی نیز بودیم: امریکایی‌ها و استرالیایی‌ها برای خوشحال‌کردن کودکان محله‌هاشان خرس‌های عروسکی دم پنجره خانه‌ها گذاشتند. در فرانسه، یک گل‌فروش ۴۰۰ دسته گل را روی موترهای کارمندان شفاخانه‌های «پرپیگنان» گذاشت.

پژوهش نشان می‌دهد که چنین مهربانی‌ها نه‌تنها دل مان را ‌گرم می‌کند بلکه می‌تواند به قلب مان کمک کند برای مدت طولانی‌تری سالم بماند. ایناگاکی می‌گوید: «توجه به دیگران گاهی اوقات برای شما واقعاً خوب است».

با درنظرداشتن همه‌ این نکات، مطمئناً همه‌ ما می‌توانیم در سال پیش‌رو برای لحظه‌ای مهربانی با دیگران کمی وقت بگذاریم.

مارتا زاراسکا نویسنده کتاب «جوان‌شدن؛ چگونه دوستی، خوش‌بینی و مهربانی می‌تواند به شما کمک کند تا ۱۰۰ سالگی زندگی کنید» است.