ترامپ دوباره پاکستان را نشانه گرفت؛ این برای افغانستان چه معنا دارد؟

اگر افغانستان از نظر سیاسی با ثبات باشد، منافع مورد نظر هر دو کشور در آن به گونه بهتر تامین خواهد شد. واشنگتن به پاکستان بیش از هر زمان دیگر نیاز دارد، حتی اگر روند صلح در افغانستان با موفقیت به پایان برسد.

چند روز قبل رییس ارتش پاکستان گفت که این کشور نسبت به هر کشور دیگر کارهای زیادی برای صلح در افغانستان انجام داده است. این یک واکنش آشکار نسبت به بیانیه اخیر دونالد ترامپ رییس جمهور امریکا بود که در آن وی ادعا کرد، پاکستان هیچ کار برای واشنگتن جهت رسیدن به اهدافش در افغانستان انجام نداده است. عمران خان نخست‌وزیر پاکستان نیز نسبت به سخنان تند ترامپ واکنش نشان داد.
خان در توییتی گفته است:« امریکا به جای مقصر دانستن پاکستان در ناکامی‌هایش، باید با جدیت بررسی کند که چرا با وجود ۱۴۰ هزار نیروی ناتو به علاوه ۲۵۰ هزار نیروی نظامی افغانستان و بر اساس گزارش‌ها، صرف یک تریلیون دالر در جنگ افغانستان، امروز طالبان نیرومندتر از گذشته است؟»
می‌توان استدلال کرد که آیا بیانیه ترامپ درباره نقش پاکستان در افغانستان، یک بیانیه سیاسی بود یا فقط پاسخ معمولی به سوالی در یک مصاحبه. آنچه واضح است این است که ادامه تداوم مخالفت با پاکستان به واشنگتن در دستیابی به اهداف امنیتی‌اش در افغانستان کمکی نخواهد کرد.
صرف نظر از این‌که چرا ترامپ ممکن درباره آنچه گفته باشد، چه کاری انجام داده است، زمان‌بندی این بیانیه بدتر از این نمی‌شد. تاثیر این بیانیه در محافل رسمی واشنگتن نیز اشاره شده است که نشان می‌دهد، نهادهای مختلف دولتی در ایالات متحده روش ترامپ را در مورد پاکستان نمی‌پذیرند.
پنتاگون در بیانیه‌ای اعلام کرد:« هیچ تغییر در رابطه به روابط نظامی با پاکستان به وجود نمی‌آید و اسلام‌آباد همچنان در استراتژی ما برای جنوب آسیا حیاتی است و این شامل تسهیل روند صلح که منجر به یک افغانستان پایدار و صلح‌آمیز شود، نیز است.»
مسلماً رهبری کنونی در کاخ سفید چیزی جز همکاری کامل پاکستان در افغانستان انتظار ندارد و از اسلام‌آباد می‌خواهد تا روابط خود را با طالبان کاهش دهد، در صورتی که این گروه به میز مذاکره نیاید و به واشنگتن در حمایت از موقعیت سیاسی و نظامی‌اش در این کشور کمک نکند. هر کسی که از لحاظ سیاسی و امنیتی افغانستان را دنبال می‌کند، می‌داند که پاکستان توانایی ارائه درخواست‌های واشنگتن را ندارد و از این کشور هم نباید انتظار داشت طالبان را وادار به تسلیم شدن کند.
چشم انداز امنیتی و سیاسی فعلی افغانستان چنین نیست که تنها یک کشور بتواند آن را کنترول و یا بر آن تاثیر بگذارد. افغانستان یک کشور بدون ثبات سیاسی است و هر دولت منطقه‌ای نفوذ منحصر به فرد خود را در آن دارد. قابل درک است که در این مقطع زمانی، پاکستان با پرتنش کردن روابطش با طالبان از طریق فشار آوردن بالای این گروه برای مذاکرات صلح، چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد. اسلام‌آباد نمی‌خواهد با گروهی در همسایگی‌اش زندگی کند که دولت پاکستان را دشمن بداند. در حال حاضر، مشخص شده است که هرگونه معاهده صلح یا ساختار حکومتی آینده در افغانستان نمی‌تواند موفق شود؛ مگر اینکه طالبان از آن حمایت کند یا به طور کامل به آن بپیوندد.
اسلام‌آباد چندین سال است که تلاش کرده است برخی از رهبران طالبان را متقاعد سازد که مصالحه و مذاکره راه پیش‌رفت در این کشور است. بیش از این، پاکستان بالای این گروه کنترول ندارد. طالبان به عنوان یک سازمان مستقل عمل می‌کنند و مسلماً از سوی هیچ یک از کشورهای منطقه، از جمله پاکستان، دیکته نمی‌شوند. همچنین باید واضح شود که پایگاه نیروی طالبان افغانستان برخاسته از مبارزات مداوم این گروه است. هیچ مطالعه قانع کننده‌ای برای ارزیابی این که آیا فرماندهان این سازمان یا سربازان آن علاقه‌ای برای به زمین گذاشتن سلاح‌های خود به منظور پذیرش قانون اساسی افغانستان دارد، وجود ندارد. علاوه بر این، این گروه نمی‌خواهد بخشی از روند مذاکره از نقطه ضعف باشد. این یکی از دلایلی است که رهبران طالبان با وجود مذاکره با همه از جمله چین، روسیه و ایالات متحده، هنوز دست از حملات هراس‌افکنانه برنداشته است. با ادامه مبارزات، این گروه همچنان نشان می‌دهد که نه دولت افغانستان و نه نیروهای بین‌المللی روند صلح را تحت کنترول دارد. در این زمینه، مضحک است که از پاکستان انتظار داشته باشیم طالبان را تسلیم کند.

از دید واشنگتن، انتقاد از پاکستان در حالی که انتظار پشتیبانی از اسلام‌آباد برای گفت‌وگوهای مستقیم با طالبان نیز می‌رود ، مسخره است. زلمی خلیلزاد نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان، در باره زمان بندیِ صحبت می‌کند تا مذاکرات با طالبان را به نتیجه رسانده و احتمالاً عملیات نظامی واشنگتن را در این کشور متوقف سازد. در چندین هفته، ایالات متحده به طور مستقیم با رهبری طالبان در ارتباط بوده است. واشنگتن با این ایده که طالبان را از طریق گذاشتن همه شرایط روی میز مذاکره از جمله خروج نیروهای امریکایی به طور مستقیم وارد گفت‌وگو کند، نمی‌تواند نقش پاکستان را در رابطه به هر معامله‌ای در افغانستان نادیده گیرد. پاکستان ممکن است نتواند رهبری طالبان را به میز مذاکره بیاورد، اما این کشور همچنان در هرگونه معامله با این گروه نقش حیاتی دارد.
از لحاظ تاریخی، پاکستان و ایالات متحده پالیسی انتقاد از یکدیگر را به خاطر ناکامی‌های شان جهت برآورده کردن انتظارات یکدیگر، ادامه داده است. با این حال، قبل از دولت ترامپ ما شاهد شکسته شدن همکاری در برخی از زمینه‌های استراتژیک مانند کانال‌های طولانی مدت برای حفظ ارتباطات نظامی صرف نظر از تنش‌های سیاسی نبودیم. به عنوان مثال، تصمیم اخیر ترامپ برای کاهش برنامه آموزشی نظامی با پاکستان، به منافع واشنگتن نه در پاکستان و نه در افغانستان کمک نمی‌کند.
این امر در محافل سیاسی ایالات متحده نیز اشاره شده است: با توجه به ماهیت رابطه اسلام‌آباد و واشنگتن، روابط نظامی ارتش دو کشور همیشه در مورد ماهیت استراتژیک روابط دوجانبه رجحان داشته است.
اگر افغانستان از نظر سیاسی با ثبات باشد، منافع مورد نظر هر دو کشور در آن به گونه بهتر تامین خواهد شد. واشنگتن به پاکستان بیش از هر زمان دیگر نیاز دارد، حتی اگر روند صلح در افغانستان با موفقیت به پایان برسد. ارتباطات تاکتیکی و همکاری باز در جبهه‌های دیپلماتیک و نظامی تنها می‌تواند به واشنگتن کمک کند، حمایت اسلام‌آباد را در افغانستان داشته باشد. پاکستان ممکن است به تنهایی ظرفیت انجام یک توافقنامه را در افغانستان نداشته باشد، اما این کشور هنوز نفوذ قابل ملاحظه‌ای برای ناامید کردن سیاست‌های ایالات متحده در افغانستان دارد.
منبع: دیپلمات
نویسنده: عمیر جمال
برگردان: طاهر مجاب