۲۶ دلو؛ از خروج ارتش سرخ تا حضور ناتو در افغانستان
آنچه در این برهه زمانی نیاز است و مردم افغانستان انتظار دارند، این است که خروج نیروهای نظامی امریکا وناتو از افغانستان مسئولانه باشد و توافق دو طرف آغازی شود برای مذاکرات میان‌افغانی، ختم کامل جنگ و تامین صلح پایدار در کشور.
۲۶ دلو ۱۳۶۷ خورشیدی مطابق ۱۵ فبروری ۱۹۸۹ میلادی مصادف است با سالروز خروج آخرین قطعات ارتش سرخ شوروی از افغانستان. این روز همه ساله در افغانستان تجلیل شده و در تقویم رسمی کشور رخصتی عمومی است. اما از روز خروج نیروهای ارتش سرخ در حالی تجلیل می‌شود که قوای ناتو در این کشور حضور دارد و عملاً گروه طالبان تحت عنوان «جهاد» علیه آن مبارزه می‌کند.
ارتش سرخ شوروی دقیقاً ۹ سال و ۵۳ روز در افغانستان حضور داشت.
«از تاریخ ورود ارتش سرخ در جدی ۱۳۵۸ تا خروجش در دلو ۱۳۶۷، چیزی حدود ۶۲۰٫۰۰۰ نفر عمدتاً سرباز وظیفه در افغانستان خدمت کردند. با این حال در زمان واحد تنها ۸۰٫۰۰۰ تا ۱۰۴٫۰۰۰ سرباز در افغانستان حضور داشت. نیروها به تعداد: ۵۲۵٫۰۰۰ نفراز ارتش، ۹۰٫۰۰۰ نفر از دسته‌های مرزی و زیر مجموعه‌های وابسته به کا گ ب و ۵٫۰۰۰ نفر از نیروهای وزارت کشور(داخله) شوروی و نیروهای پولیس بودند.
در مجموع تلفات پرسونل نیروهای مسلح، مرزی و امنیت داخلی شوروی به ۱۴٫۴۵۳ تن رسید، به ترتیب ارتش و یگان‌های وابسته ۱۳٫۸۳۳ نفر، کا گ ب و یگان‌های وابسته ۵۷۲ نفر، وزارت کشور ۲۸ نفر و دیگر وزارات و دوایر دولتی ۲۰ نفر. در طی این دوره ۴۱۷ تعمیرکار مشغول در جنگ مفقود، کشته یا اسیر شدند. ۱۱۹ تن بعدها آزاد شدند که ۹۷ نفر به شوروی بازگشته و ۲۲ نفر به سایر کشورها رفتند. سایرین در جریان اسارت به قتل رسیده بودند.
از دسته‌های مستقر، ۵۳٫۷۵۳ نفر یعنی ۱۱٫۴۴ درصد دچار مجروحیت و ۴۱۵٫۹۳۲ تن به عبارت ۸۸٫۵۶ درصد مبتلا به بیماری شدند. درصد بالایی از مجروحیت‌ها منجر به نقص عضو بود. به دلیل شرایط آب و هوایی و وضعیت بهداشتی ضعیف، عفونت‌های حاد و سرایت بیماری به شدت شایع شده بود. ۱۵۵٫۳۰۸ مورد مبتلا به هپاتیت(زردی) مسری، ۳۱٫۰۸۰ نفر مبتلا به تب تیفوئید و ۱۴۰٫۶۶۵ تن مبتلا به سایر امراض شده بودند. از ۱۱٫۶۵۴ نفری که به دلیل مجروحیت، نقص عضو و بیماری از ادامه خدمت معاف شدند، ۱۰٫۷۵۱ نفر برابر ۹۲ درصد دچار ناتوانی جسمی شده بودند. تلفات مادی به از قرار۴۵۱ هواپیما شامل ۳۳۳ فروند هلیکوپتر، ۱۴۵ دستگاه تانک، ۱٫۳۱۴ دستگاه نفربر و خودرو جنگنده زرهی ۴۳۳ قبضه توپخانه و خمپاره‌انداز ۱۱٫۳۶۹ تانکر حمل بار و سوخت».(ویکی پیدیا)
تجاوز ارتش به افغانستان و جنگی را که در این کشور آغاز کرد، نقطه عطفی در تاریخ معاصر سیاسی جهان یاد می‌شود، از این جنگ به عنوان « جنگ ویتنام شوروی» و «تلک خرس» نیز یاد شده است.
آنچه اما مهم تر از این وقایع است، خروج ارتش سرخ از افغانستان و خلائی است که پس از آن به وجود آمد. در آن زمان شوروی با امریکا و پاکستان مذاکره کرد و بدون این که بقای سیستم و حاکمیت را در کابل تضمین کند، خارج شد. رخدادها و حوادثی که پس از خروج شوروی از افغانستان رقم می‌خورد در واقع به نوعی مرتبط با اشتباهاتی است که رهبری شوروی در مذاکره با امریکا و پاکستان انجام داد.
با تجاوز ارتش سرخ به افغانستان و شدت یافتن جنگ نیابتی علیه آن، زیرساخت‌های سنتی زندگی روستایی و کشاورزی افغانستان به صورت کل ویران شد، اقتصاد مبتنی بر کشاورزی افغانستان از هم پاشید، دولت مرکزی به گونه کامل تضعیف شد آنچه به میراث ماند، سه سال بقای سینه خیز دولت داکتر نجیب، ۴ سال حکومت مجاهدین توام با جنگ داخلی، حکومت ۵ ساله طالبان توام با جنگ داخلی و سرانجام یورش ناتو به رهبری امریکا به افغانستان است.
اکنون نزدیک به ۳۱ سال از خروج ارتش سرخ از افغانستان می‌گذرد، ولی گویی این کشور در دایره‌ای چرخیده و دوباره به همان نقطه باز گشته است. اگر در آن دوره شوروی از افغانستان رفت و خلائی سهمگین پشت سر خود باقی گذاشت، امروز زمزمه خروج قوای ناتو به رهبری امریکا اوج گرفته و بیم آن می‌رود که تجربه تلخ ۲۶ دلو بار دیگر تکرار شود.
در آن دوره سازمان استخبارات نظامی پاکستان و سیا نگذاشتند که مجاهدین به صورت مستقیم با حکومت کمونستی وارد مذاکره شوند و نتیجه آن یورش مسلحانه علیه کابل و سرنگونی حکومت شد. در این دوره نیز تاکنون طالبان با کابل مذاکره نکرده‌اند و یا باز هم برخی طرف‌ها نگذاشته‌اند که دولت و طالبان وارد مذاکرات مستقیم شوند. اینک امریکا با طالبان به توافق رسیده و امروز یا فردا از افغانستان خارج می‌شود. با توجه به این که طالبان حاضر به پذیرش آتش‌بس نشده‌اند و مذاکرات و توافقات امریکا با طالبان نیز در هاله «ابهام و رمز و راز» باقی مانده است، بیم آن می‌رود که تاریخ یک بار دیگر تکرار شود و نظام جدید از سوی گروه‌های شورشی و هراس‌افکن تهدید به نابودی شود.
آنچه در این برهه زمانی نیاز است و مردم افغانستان انتظار دارند، این است که خروج نیروهای نظامی امریکا وناتو از افغانستان مسئولانه باشد و توافق دو طرف آغازی شود برای مذاکرات میان‌افغانی، ختم کامل جنگ و تامین صلح پایدار در کشور. مردم افغانستان نه خواستار ادامه حضور قوای خارجی در کشور خود بوده‌اند و نه می‌باشند، ولی در عین حال نمک نشناس نیز نیستند و قدردان کمک‌های امریکا و متحدان دیگر شان که در نظام سازی و بازسازی کشور ما سهم گرفتند خواهند بود، ولی انتظار شان این است که خروج باید مسئولانه باشد و طوری نشود که با خروج قوای ناتو، تمام دستاوردهای کشور ما ضرب صفر شود. باید با مطالعه دقیق از حضور و خروج شوروی در افغانستان، اشتباهات شناسایی و تعریف دقیق شده و از آن پرهیز شود. از طالبان و مهمتر از آن از پاکستان ضمانت‌های معتبر مبنی بر قطع جنگ و عدم مداخله در امور داخلی کشور ما گرفته شود.
