ناکامی‌های طا-لبان افغانستان را دوباره در چنگال تروریزم قرار داده است
امتناع از اخراج القاعده و رهبر آن اسامه بن لادن منجر به برکناری طا-لبان در سال ۲۰۰۱ شد. اگرچه بعید است که طا-لبان به این زودی‌ها سرنگون شوند، اما عدم رسیدگی به این مشکل می‌تواند عواقب جدی در پی داشته باشد
تاریخ افغانستان در حال تکرار است. چندین دهه پس از مداخله ایتلاف نظامی به رهبری ایالات متحده برای حذف القاعده و در این روند طا-لبان، گروه‌های تروریستی بار دیگر در حال شکوفایی هستند که پیامد مرگباری به همراه دارد.
این در حالی است که هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) هفته گذشته گزارشی را منتشر کرد که تعداد افراد ملکی کشته شده در حملات تروریستی از زمان تسلط طا-لبان در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد.
بر اساس گزارش یوناما، از زمان تسلط طا-لبان در سال ۲۰۲۱ تا ۳۰ می سال جاری، ۱ هزار و ۹۵ فرد ملکی از جمله ۲۸۷ کودک کشته و ۲ هزار و ۶۷۹ نفر زخمی شدند. بیشتر این تلفات در نتیجه بمب‌های دست‌ساز (IED) در مناطق متراکم و پرجمعیت مانند بازارها، مساجد و مدارس بوده است.
این حملات به بخشی از زندگی روزمره در افغانستان تبدیل شده است. سپتمبر گذشته، یک بمب‌گذار انتحاری حداقل ۳۵ نفر را در یک مرکز آموزشی در کابل کشت. هفته‌ها قبل از آن، انفجاری در مسجد مزدحم در پایتخت در هنگام نماز عصر رخ داد که ۲۱ نفر را کشت و ۳۳ نفر را مجروح کرد. این حملات افغانستانی‌ها را در ترس و هراس قرار داده است.
در حالی که میزان تلفات غیرنظامیان نسبت به ۸ هزار و ۸۲۰ مورد ثبت شده در سال ۲۰۲۰ کاهش قابل توجهی دارد، اما نشان‌دهنده تغییر پویایی امنیتی است. پیش از این، افغانستانی‌ها در شورش طا-لبان یا توسط نیروهای امنیت ملی سابق افغانستان یا متحدان غربی آن‌ها کشته می‌شدند. اکنون در مراکز شهری مانند کابل مورد حمله گروه‌های تروریستی قرار می‌گیرند.
گزارش سازمان ملل «نه تنها آسیب مداوم غیرنظامیان ناشی از چنین حملات، بلکه افزایش مرگبار بودن حملات انتحاری از ۱۵ اگست ۲۰۲۱، با تعداد کم‌تر که باعث تلفات افراد ملکی بیشتر شده است» تأکید می‌کند.
این نتیجه مستقیم افزایش شدید عملیات گروه‌های تروریستی در افغانستان است. داده‌ها حاکی از آن است که این گروه‌ها به خاطر انفعال یا سوء حکومت طا-لبان اجازه دارند بدون مجازات به اقدامات خود ادامه دهند.
طا-لبان این اتهامات را رد کرده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی ارشد طا-لبان مدعی شد که حکومت «کنترول کامل بر اوضاع دارد و به هیچ گروه یا نهادی اجازه نخواهد داد که افغانستان را بی‌ثبات کند». در ماه فبروری، طا-لبان اعلام کردند که نیروهای امنیتی آن دو فرمانده کلیدی داعش را کشته‌اند و این را به عنوان دلیلی برای مقابله با تروریزم جدی می‌دانند.
اما اتفاقات روی زمین چیز دیگری می‌گوید. دو گروه تروریستی به طور خاص از زمان به قدرت رسیدن طا-لبان شکوفا شده‌اند.
برجسته‌ترین – و مرگبارترین – داعش خراسان، شاخه‌ای از گروه سنی تندرو داعش است که در عراق و سوریه فعالیت می‌کند. داعش-خراسان، که در سال ۲۰۱۵ ظهور کرد، به دلیل حمله انتحاری خارج از میدان‌هوایی کابل در خلال خروج آشفته ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ مشهور شد. در این حمله حدود ۱۷۰ غیرنظامی افغانستان و ۱۳ سرباز امریکایی کشته شدند.
از زمان بازگشت طا-لبان، داعش-خراسان جایگاه بیشتری در افغانستان به دست آورده است و همچنان اقلیت‌های هزاره، شیعه و صوفی را هدف قرار می‌دهد. از اگست ۲۰۲۱ به این طرف، مسئولیت هفت حمله تروریستی پر تلفات را بر عهده گرفته است که در آن حدود ۹۷۰ نفر کشته و زخمی شدند.
در حالی که طا-لبان نیز یک جنبش سنی است، اما داعش را دشمن دارای ایدیولوژی متفاوت می‌داند. داعش از حملات تروریستی برای به دست گرفتن کنترول بخش‌هایی از افغانستان و اعمال فشار بر طا-لبان استفاده می‌کند.
رابطه طا-لبان با القاعده اما متفاوت است. سال گذشته، سازمان ملل متحد گزارش داد که روابط بین این دو «نزدیک باقی مانده است» و «القاعده دارای پناه‌گاه امن تحت اداره طالبان و آزادی عمل بیشتر دارد».
این رابطه نزدیک شرم‌آور برای طا-لبان در ماه اگست سال گذشته آشکار شد، زمانی که حمله هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده، ایمن الظواهری رهبر القاعده را که بنا بر گزارش‌ها در خانه یکی از افراد ارشد طا-لبان زندگی می‌کرد، کشت.
طا-لبان حتی قاری بریال رهبر القاعده را ابتدا به عنوان والی ولایت کابل و سپس والی ولایت کاپیسا منصوب کردند. بریال به سازماندهی و انجام بمب‌گذاری در سراسر افغانستان متهم شده است.
بدیهی است که طا-لبان برای مقابله با تروریزم یا ناتوان است یا تمایلی ندارد. و به نظر می‌رسد جامعه بین‌المللی با آن موافق است.
در ماه جون، ولادیمیر ورونکوف معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور مبارزه با تروریزم، گفت که طا-لبان «ناتوان یا تمایلی به مهار تهدید تروریستی ندارد».
جو بایدن رییس جمهور ایالات متحده و نارندرا مودی نخست وزیر هند نیز به تازگی در بیانیه مشترکی از طا-لبان خواستند به قطع‌نامه ۲۵۹۳ شورای امنیت سازمان ملل متحد پابند باشند، قطع‌نامه‌ای که می‌خواهد از خاک افغانستان هرگز برای پناه دادن و آموزش تروریست‌ها یا تأمین مالی حملات تروریستی استفاده نشود.
چین، یکی از سرمایه‌گذاران کلیدی در افغانستان، نیز انتقادی بوده است. سال گذشته، چین از حمله ترریستی داعش بر هوتل اتباع چین در شهر کابل در شوک فرو رفت. پنج شهروند چین در این حمله مجروح شدند و دولت چین متعاقباً از همه اتباع خود خواست این کشور را ترک کنند.
وخامت اوضاع امنیتی در افغانستان نگرانی اصلی پکن است. چین نمی‌خواهد تروریزم گسترش یابد و به ولایت‌های غربی‌اش، جایی که جنبش اسلامی ترکستان شرقی در آن فعال است، سرایت کند.
داعش-خراسان همچنین منافع تجاری چین در افغانستان را تهدید کرده است. در سپتمبر سال گذشته، این گروه در مجله صدای خراسان خود به پکن نسبت به سرمایه‌گذاری در منابع طبیعی افغانستان هشدار داد که می‌تواند منجر به درگیری شود.
به همین دلایل، چین برای مقابله با این مشکل، طا-لبان را تحت فشار قرار می‌دهد.
در ماه می، کین گانگ وزیر امور خارجه چین در نشست سه‌جانبه از طا-لبان خواست «نگرانی‌های امنیتی همسایگان خود را جدی بگیرند و اقدامات قوی‌تری برای مقابله با نیروهای تروریستی مختلف در افغانستان اتخاذ کنند».
به هر حال، امتناع از اخراج القاعده و رهبر آن اسامه بن لادن منجر به برکناری طا-لبان در سال ۲۰۰۱ شد. اگرچه بعید است که طا-لبان به این زودی‌ها سرنگون شوند، اما عدم رسیدگی به این مشکل می‌تواند عواقب جدی در پی داشته باشد.
