آیا خروج امریکا از افغانستان ثبات منطقه را متأثر کرده است؟

در حالی که منتقدین تغییر دیدگاه طا-لبان را بسیار غیرمحتمل می‌دانند، خوش‌بین‌ها متوجه خواهند شد که از جنگ داخلی اجتناب شده است، ثبات منطقه به طور کلی دست نخورده و طا-لبان همچنان در گفت‌وگوها دخیل هستند

در حالی که بازگشت حکومت طا-لبان سناریویی غیر محتمل به نظر می‌رسید، چنانچه نیروهای ایتلاف به رهبری ایالات متحده آماده خروج از افغانستان در سال ۲۰۲۱ بودند، هیچ‌کس انتظار نداشت که طا-لبان چنین سریع به قدرت بازگردند. از آنجایی که چنین عقب‌نشینی سریع با پیشروی سریع طا-لبان صورت گرفت، از خلاء‌قدرت جلوگیری شد. اما چه پیامدهایی برای ثبات منطقه‌ داشته است؟
فیلسوف «جورج سانتایانا» با این قولش مشهور است که می‌گوید: «کسانی که نمی‌توانند گذشته را به یاد بیاورند محکوم به تکرار آن هستند.» این گفته شاید هیچ جا به اندازه افغانستان که سه ابرقدرت قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم وارد شدند و با از دست دادن هزاران سرباز از آن خارج شدند، صادق نباشد.
بارها، ملت‌ها و دولت‌ها پیوندهای هویت قبیله‌ای و میراث منطقه‌ای را در تلاش برای تدوین مفهوم دولت ملی دست کم گرفته‌اند. مفهوم ملت البته برای همسایگان افغانستان حیاتی است، زیرا کشورها ذاتاً به مرزهای خود محدود می‌شوند.
با این حال، بازگشت طا-لبان به قدرت تضمینی برای بازگشت نظم به افغانستان یا همسایگانش نیست، گرچه نگرانی‌ها در مورد طولانی‌شدن جنگ داخلی نیز محقق نشد.
در حالی که بسیاری همسایگان از افزایش فعالیت‌های جهادی در مرزهای خود بیم داشتند، در واقع این نیروهای دولت اشرف غنی رییس جمهور سابق افغانستان بودند که از مرز عبور کردند. در ازبیکستان، ۲۲ جنگنده نیروی هوایی افغانستان در اگست ۲۰۲۱ به همراه ۲۴ هلیکوپتر و بیش از ۵۰۰ پرسونل پس از گرفتن مجوز فرود از این کشور گریختند که خود نشانه فروپاشی سریع نظم و ترس در میان بسیاری از افغان‌ها است.
غنی در آن زمان اعلام کرد که سقوط سریع دولت در نتیجه خروج نیروهای ایتلاف بوده است. غنی به بی‌بی‌سی گفت: «آنچه که آن‌ها (افغان‌ها) من را به خاطرش سرزنش می‌کنند، کاملاً حق دارند، من به شرکای بین‌المللی خود اعتماد کردم و آن راه را دنبال کردم… همه ما اشتباه بزرگی را مرتکب شدیم که فکر کردیم جامعه بین‌المللی صبر می‌کند».
با آن‌که که نیروهای ایتلاف خارج شدند، اما مشکلات منطقه‌ای در کنار خطر رسوخ به منطقه همچنان باقی است. یک نقطه عطف ویژه، خط دیورند بین افغانستان و پاکستان است. درگیری‌های اخیر ارتش پاکستان را بر آن داشته تا مرز را حصار کشی کند – اقدامی که وزیر دفاع افغانستان آن را «غیرقانونی» خوانده و این‌که پاکستان «این حق» را ندارد.
این مرز از آنجایی که توسط امپراتوری بریتانیا در سال ۱۸۹۳ کشیده شد، موضوع بحث مهمی است.
افزایش تنش در داخل پاکستان منجر شد که شیخ رشید احمد وزیر داخله پاکستان هشدار دهد: «ما پیام‌هایی دریافت کرده‌ایم مبنی بر این که حوادث تروریستی در اسلام‌آباد شروع شده است». یک افسر پولیس پاکستان هفته گذشته توسط تحریک طا-لبان پاکستان به قتل رسید. با این حال، رابطه سه‌جانبه پیچیده و بخشی از بازی وسیع‌تر قدرت است. طا-لبان افغان عملاً آتش‌بس میان تحریک طا-لبان پاکستان و فوج پاکستان را رهبری کردند.
علاوه بر این، این باور که وضعیت سیال در افغانستان باعث ناآرامی‌های منطقه‌ای فراتر از انتظار شده است، شاید بیش از حد مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال، ناآرامی در قزاقستان ریشه‌های بسیار قوی‌تری در مسایل داخلی دارد تا نگرانی‌های کلان منطقه‌ای. با این حال، تهدید عواملی که مایل به هیزم انداختن در آتش را دارند، همچنان پابرجاست.
با این حال، این واقعیت همچنان باقی است که انتقال قدرت در افغانستان منجر به پایان درگیری‌ها ‌شود؛‌ حماقتی که سانتایانا در باره باور به چنین چیزی هشدار داده است.
شفیع اتل کارشناس افغان با نشان دادن پویایی قدرت ماکیاولیستی و واقعیت‌های سرد، می‌گوید: «رهبری طا-لبان احتمالاً این خط را به عنوان مرز رسمی در مقابله با دستگاه پاکستانی می‌پذیرد، اما آن‌ها نگران واکنش مردم افغانستان و همچنین صفوف شان هستند. در واقع، این باور وجود دارد که نمایش طا-لبان (بر سر مناقشه مرزی) این است که به افغان‌ها نشان دهد آن‌ها با حکومت پاکستان مرتبط نیستند».
در حالی که گزارش‌های نگران‌کننده همچنان در مورد افغانستان منتشر می‌شود، طا-لبان در تعاملات دیپلماتیک دخیل هستند. گفت‌وگوهای این هفته میان ایالات متحده و قدرت‌های اروپایی درباره بحران انسانی در افغانستان و چشم‌انداز احیای کمک‌ها خوش‌بینانه بود.
جمیله افغان فعال حقوق زنان افغانستان در باره نشست اسلو گفت: «نشست مثبت یخ‌شکن… (طا-لبان) حسن‌نیت خود را نشان داد… بیایید ببینیم گفته‌های‌شان چه تفاوتی با اقدامات آن‌ها دارد».

در حالی که منتقدین تغییر دیدگاه طا-لبان را بسیار غیر محتمل می‌دانند، خوش‌بین‌ها متوجه خواهند شد که از جنگ داخلی اجتناب شده است، ثبات منطقه به طور کلی دست نخورده و طا-لبان همچنان در گفت‌وگوها دخیل هستند. اگرچه واقع‌گرایان به ‌شدت نسبت به چالش‌های موجود محتاط خواهند بود، وقتی رهبران کشوری درصد قابل توجهی از جمعیت آن را نادیده می‌گیرد.