استقبال چین از طا-لبان و استراتژی امریکا نسبت به افغانستان

اگرچه چین هنوز به طور رسمی طا-لبان را به رسمیت نشناخته است، لفاظی‌های چین و تعامل مستمر نشان می‌دهد که به رسمیت شناختن رسمی نیز امر دور از ذهن نیست

نویسنده: زین زواک
منبع: دیپلمات
مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طا-لبان در سپتمبر ۲۰۲۱، اندکی پس از به دست گرفتن مجدد قدرت در افغانستان، گفت: «چین مهم‌ترین شریک و فرصت اساسی و فوق‌العاده برای ما است». اواخر ماه گذشته، چین نیز متقابلاً با میزبانی از اعضای طا-لبان علاوه بر وزرای خارجه همسایگان افغانستان برای گفت‌وگو در مورد توسعه اقتصادی و امنیت کشور تحت رهبری طا-لبان، این شور و شوق را متقابلاً بیان داشت. دوستی پکن با طا-لبان تنها به بی‌ثباتی در منطقه می‌افزاید و ایالات متحده و متحدانش را برای یافتن راه‌های جدید مقابله با این تهدید به چالش می‌کشد.
یک هفته قبل از نشست وزیران امور خارجه وانگ یی، دیپلمات ارشد چین برای گفت‌وگو با امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه طا-لبان به کابل سفر کرد. بر اساس گزارش‌ها، گفت‌وگوها روی بهبود بخش معدن افغانستان و همچنین نقش افغانستان در ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) متمرکز بود. وانگ یی بلندپایه ترین مقام چینی است که از زمان تسلط دوباره طا-لبان بر افغانستان، به این کشور سفر کرده است. ورود او به کابل یک روز پس از آن صورت گرفت که طا-لبان با انتقاد شدید بین‌المللی به دلیل لغو تعهد خود مبنی بر اجازه آموزش به دختران مواجه شد.
روابط رو به رشد چین با طا-لبان نباید تعجب‌آور باشد، زیرا بهبود روابط حتی قبل از خروج ایالات متحده از این کشور هدف اصلی پکن بوده است. در ماه اگست ۲۰۲۱، پس از سقوط کابل چین بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که «به حق مردم افغانستان برای تعیین مستقلانه سرنوشت شان احترام می‌گذارد» و «روابط دوستانه و همکاری با افغانستان» را توسعه خواهد داد. اگرچه چین هنوز به طور رسمی طا-لبان را به رسمیت نشناخته است، لفاظی‌های چین و تعامل مستمر نشان می‌دهد که به رسمیت شناختن رسمی نیز امر دور از ذهن نیست.
پکن دو هدف اصلی را از طریق ارتباط با طا-لبان دنبال می‌کند. نخست، اطمینان گرفتن از طا-لبان برای مهار تهدیدات گروه‌های افراطی که نزدیک مرزهای چین فعالیت می‌کنند. پکن به‌ویژه از طا-لبان می‌خواهد که جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) را از گسترش و اجرای حمله‌ بالقوه که منافع چین در منطقه را هدف قرار می‌دهد، باز دارد. جنبش ترکستان شرقی از جدایی‌طلبان اویغور حمایت می‌کند.
دوم، پکن می‌خواهد از سرمایه‌گذاری‌هایی که قبلاً در افغانستان انجام داده، محافظت کند و قصد دارد برنامه‌هایی مانند BRI را عملی کند. پیشنهادات شرکت‌های چینی برای استخراج و توسعه ذخایر مس و نفت افغانستان بیش از یک دهه می‌شود که به دلیل بی‌ثباتی سیاسی متوقف شده است. با رفتن ایالات متحده، چین امیدوار است که طا-لبان بتوانند ثبات کشور را به اندازه کافی حفظ کنند تا این پروژه‌ها از سر گرفته شود.
تمایل چین به مشارکت با طا-لبان، تلاش‌های فشار و تحریم امریکا را برای تأثیرگذاری بر رفتار این گروه تضعیف می‌کند. پکن به طور مستقیم از جانب کابل لابی کرده و از واشنگتن خواسته است که دارایی‌های مسدود‌شده افغانستان را بازگرداند، گامی که تنها اهرم فشار ایالات متحده را تضعیف خواهد کرد. در نشست وزرای خارجه فوق الذکر، شی جین پینگ رهبر چین در بیانیه خود خواستار کمک بیشتر به افغانستان شد، اما هیچ اشاره‌ای به سابقه حقوق بشری طا-لبان نکرد.
اگرچه واشنگتن نمی‌تواند چین را از همکاری با این گروه باز دارد، اما ایالات متحده و شرکای آن‌ها می‌توانند اقداماتی را برای کاهش نفوذ فزاینده چین در افغانستان انجام دهند.
واشنگتن به طور خاص باید به دنبال راهنمایی دهلی‌نو در رهبری دیپلماسی چندجانبه و توسعه جایگزین‌های سیاسی برای افغانستان باشد. اگرچه نهادهای افغانستان ضعیف هستند و از سوی طا-لبان تهدید می‌شوند، واشنگتن باید از دهلی‌نو پیروی و از سازمان‌های جامعه مدنی، مشاغل و رسانه‌های جایگزین در داخل افغانستان و جامعه مهاجر پشتیبانی کند.
به طور حتم، هند از لحاظ تاریخی تمایلی به بازی کردن نقش قدرت متعادل کننده علیه چین که واشنگتن در جنوب آسیا به دنبال آن است، نداشته است. با این حال، دولت بایدن باید منافع ملی هند را در جلوگیری از تسلط پاکستان و چین بر منطقه درک کند. یک افغانستان متخاصم با حمایت پاکستان و چین از نفوذ مثبت منطقه‌ای هند می‌کاهد و دهلی‌نو را بیشتر تحت سلطه رقبایش قرار می‌دهد. تماس چین با طا-لبان همچنین ضرورت به گفت‌وگوهای آتی میان استرالیا، هند، جاپان و امریکا (کواد) در مورد کاهش نفوذ چین در منطقه وسیع‌تر هند و اقیانوس آرام را می‌طلبد.

در سال ۲۰۰۲، جورج دبلیو بوش رییس ‌جمهور وقت امریکا، طا-لبان را در فهرست نهادهای تروریستی جهانی (SDGT) قرار داد تا دسترسی آن‌ها را به سیستم مالی ایالات متحده محدود کند، اما طا-لبان هرگز در فهرست FTO وزارت امور خارجه افزوده نشد. این فهرست ممنوعیت ویزا را ایجاد می‌کند، بانک‌های ایالات متحده را ملزم می‌کند تا دارایی‌های این گروه را مسدود کنند و برای هر فرد امریکایی که از FTO حمایت مادی کند، ممنوعیت کیفری ایجاد می‌کند. پس از خروج ایالات متحده از افغانستان در سال گذشته، جمهوری‌خواهان در کانگرس لایحه‌ای را پیشنهاد کردند که استدلال می‌کرد که طا-لبان با معیارهای فهرست سازمان‌های تروریستی FTO مطابقت دارند و بنابراین گنجاندن آن‌ها در فهرست FTO را تضمین می‌کند.
با این حال، دولت بایدن تا کنون از افزودن طا-لبان به این فهرست خودداری کرده است، زیرا احتمالاً می‌ترسد که چنین اقدامی مذاکرات بین واشنگتن و کابل را تضعیف کند. با توجه به رد مداوم درخواست‌های بین‌المللی برای اصلاحات توسط طا-لبان، کاخ سفید باید ارزش گفت‌وگوها را مورد بازنگری قرار دهد.
دیدارهای اخیر نمایندگان پکن و کابل تهدیدی برای براندازی منافع امریکا به صلح و ثبات در آسیا است. اقدامات چین اهرم‌های فشار امریکا را تضعیف می‌کند و کنترول طا-لبان بر افغانستان را مشروعیت می‌بخشد.