بحران پناهجویان افغانستان؛ مجمع جهانی پناهندگان چطور می‌تواند کمک کند!
از دهه ۱۹۸۰ به این‌طرف، افغانستان یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های آواره جهان را داشته است. اولین موج پناهجویان افغانستان در نبردهای ایدیولوژیک جنگ سرد آغاز شد. در این دوره، پناهندگان افغانستانی مورد توجه و حمایت بین‌المللی قرار گرفتند. با این حال، زمانی که جنگ سرد پایان یافت، افغانستان و وضعیت اسفبار پناهندگان آن از رادار کمک‌های بین‌المللی خارج شد
فیلیپو گراندی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، به تازگی برای گاردین نوشت: «هر پناهنده نشانه شکست جمعی ما در تضمین صلح و امنیت است». این واقعیت اغلب نادیده گرفته شده، زمینه‌ساز وضعیت اسفبار ۱۱۴ میلیون نفری است که در سراسر جهان آواره شده‌اند. از این تعداد، ۳۶٫۴ میلیون پناهنده در سراسر جهان پراکنده هستند.
اگرچه جمعیت آواره جهان نیازها و چالش‌های مشترک زیادی دارند، اما همه آن‌ها از جامعه بین‌المللی توجه و کمک کافی دریافت نمی‌کنند. این امر معمولاً به دخالت برخی از قدرت‌های بزرگ به طور مستقیم یا غیرمستقیم در درگیری‌هایی که باعث جابجایی داخلی و فرار دیگران از مرزهای بین‌المللی می‌شود، تعیین و مشخص می‌شود.
برای مثال، متأسفانه درگیری‌ها در افریقا «طولانی و فراموش‌شده» تلقی می‌شوند که نشان‌دهنده عدم علاقه قدرت‌های بزرگ برای ارایه سطح لازم از کمک به جمعیت‌های آواره این منطقه است. آژانس‌های کمک‌رسانی میان‌دولتی، مانند کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان (UNHCR)، از لحاظ تاریخی به کمک‌های کشورهای عضو ثروتمند سازمان ملل متحد وابسته بوده‌اند که میزان حمایت آن‌ها میزان کمک‌های ارایه شده به جمعیت‌های آواره، از جمله پناهندگان را تعیین می‌کند.
از دهه ۱۹۸۰ به این‌طرف، افغانستان یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های آواره جهان را داشته است. اولین موج پناهجویان افغانستان در نبردهای ایدیولوژیک جنگ سرد آغاز شد. در این دوره، پناهندگان افغانستانی مورد توجه و حمایت بین‌المللی قرار گرفتند. با این حال، زمانی که جنگ سرد پایان یافت، افغانستان و وضعیت اسفبار پناهندگان آن از رادار کمک‌های بین‌المللی خارج شد. این پویایی پس از یازده سپتمبر، زمانی که ایالات متحده در افغانستان مداخله و از ثبات و توسعه کشور، از جمله بازگشت و ادغام مجدد پناهندگان افغانستانی حمایت کرد، دوباره تغییر کرد.
با وجود حمایت بیشتر بین‌المللی بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱، اکثر پناهندگان افغانستانی در کشورهای همسایه تمایلی به بازگشت به کشورشان نداشتند، در حالی که بسیاری دیگر، به‌ویژه جوانان، از افغانستان گریختند تا آینده امن‌تری در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته بیابند. ماه‌های قبل از سقوط جمهوری اسلامی در اگست ۲۰۲۱ و پس از آن، مهاجرت گسترده خانواده‌های جوان افغانستانی، فرار از جنگ در حال تشدید شدن، ترس موجه از آزار و اذیت، قتل‌های هدفمند، ناپدید شدن اجباری، و همچنین کاهش امکانات و فرصت‌های اجتماعی-اقتصادی زیر حاکمیت رژیم طا-لبان را شاهد هستیم.
تاکنون حدود ۳٫۵ میلیون افغانستانی در داخل کشور آواره شده اند. این دومین جمعیت بی‌جاشدگان داخلی جهان است که شامل حدود ۱ میلیون افغانستانی می‌شود. آن‌ها در اثر حملات مرگبار و حملاتی که طا-لبان و وابسته‌های آن‌ها به طور مشترک قبل از سقوط کابل در سال ۲۰۲۱ انجام دادند، آواره شدند. علاوه بر این، حدود ۲٫۳ میلیون افغانستانی از مرزهای افغانستان رانده شده اند و به عنوان پناهنده در ۹۸ کشور مختلف زندگی می‌کنند.
از این جمعیت بزرگ آواره، تعداد کمی از آوارگان داخلی (بی‌جاشده‌های داخلی) و پناهندگان در طول سه سال گذشته کمک‌های قابل توجهی دریافت کرده‌اند. تنها استثناء تعداد انگشت شماری از افغانستانی‌ها، کارمندان سابق ناتو در افغانستان قبل از سال ۲۰۲۱ است که در تعدادی از کشورهای توسعه‌یافته تخلیه و اسکان داده شده اند. اگرچه کمک‌های بین‌المللی با توجه به تغییر در سیاست ایالات متحده در افغانستان پس از سال ۲۰۲۱ به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، اما افغانستانی‌ها هنوز روی ابتکارات حیاتی مجمع جهانی پناهندگان (GRF) برای افزایش کمک‌های بین‌المللی و راه‌حل‌های پایدار حساب می‌کنند.
مجمع جهانی پناهندگان که چهار سال پیش راه اندازی شد، امسال در جنوا از ۱۲ تا ۱۵ دسمبر تشکیل جلسه دادند و ذینفعان بین‌المللی چند بخش را گرد‌هم آورد تا راه‌حل‌های بادوام برای مشکلات پناهندگان و آوارگان داخلی جهان (آوارگان داخلی) بیابند و از آن‌ها حمایت کنند. شرکت‌کنندگان شامل دولت‌ها، بخش خصوصی، موسسات مالی بین‌المللی، آژانس‌های سازمان ملل، سازمان‌های بشردوستانه و توسعه‌ای، مقامات شهری و محلی، سازمان‌های غیردولتی، سازمان‌های تحت رهبری پناهندگان، گروه‌های مذهبی و دیگران هستند.
تنوع شرکت کنندگان و منابعی که آن‌ها به طور جمعی برای مقابله با چالش‌های پیشروی جمعیت آواره جهان به کار خواهند برد، بسیار دلگرم کننده است.
برای کمک به مجمع جهانی پناهندگان GRF جهت رسیدگی به مشکلات پناهندگان افغانستان به صورت پایدار، شرکت کنندگان باید یک رویکرد دوجانبه را در نظر بگیرند. مهم‌تر از همه، فقدان یک دولت فراگیر با مشروعیت داخلی و خارجی در افغانستان، علت اصلی ادامه مهاجرت افغانستانی‌ها است. شرکت کنندگان مجمع جهانی پناهندگان GRF، از جمله کشورهایی که در صلح پایدار در افغانستان سهیم هستند، باید بر تعهد شان استوار باشند و منابع لازم را جهت کمک به همه طرف‌های افغانستانی، از جمله طا-لبان، برای تشکیل یک دولت نماینده به عنوان یک راه‌حل بادوام به اکثر مشکلات رو به رشد افغانستان، از جمله بحران پناهندگی بسیج کنند.
دوم، در حالی که کار مبتنی بر نتایج روی راه‌حل سیاسی مشکل پناهندگان افغانستانی انجام می‌شود، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و شرکای اجرایی آن باید منابع کافی برای رسیدگی به چالش‌های مختلف پیشروی جوامع بی‌جاشده افغانستان در داخل، کشورهای همسایه و در سراسر جهان داشته باشند. در داخل کشور، اولویت باید حمایت از کمک‌رسانی و بازیابی جمعیت بی‌جاشدگان داخلی افغانستان باشد، در حالی که کمک‌های کافی برای ادغام مجدد باید به پناهندگان افغانستانی که به اجبار توسط پاکستان و ایران اخراج شده‌اند, نیز ارایه شود.
در کشورهای همسایه مذکور، کمک‌های جهانی باید بر نیازهای آموزشی و توسعه مهارت‌های فنی پناهجویان افغانستان، آمادهسازی آن‌ها برای اشتغال محلی، اسکان مجدد در کشور ثالث، یا بازگشت داوطلبانه به وطن در شرایط مناسب، متمرکز شود. ارایه حمایت غیرمستقیم از طریق کشورهای میزبان نتایج چندانی به همراه نداشته است، زیرا فساد، تبعیض و مسایل بوروکراتیک مرتبط مانع از رسیدن کمک‌ها به نیازمندان می‌شود.
در نهایت، در کشورهای توسعه‌یافته کمک‌ها باید بر ارایه خدمات روانی-اجتماعی، آموزش زبان، آموزش شغلی و کاریابی متمرکز باشد، تا افغانستانی‌های تازه اسکان داده شده را قادر سازد سفر شان را برای ادغام در جوامع جدیدشان آغاز کنند.
تقریباً ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش، یوریپیدز نمایش‌نامه‌نویس یونانی نوشت: «هیچ غمی بزرگ‌تر از از دست دادن سرزمین مادری در روی زمین وجود ندارد». برای افغانستانی‌ها نیز تراژدی از دست دادن وطن زیبای شان در درگیری‌های تحمیلی چهار دهه گذشته دیگر قابل تحمل نیست. در روزهای آینده، آن‌ها روی شرکت کنندگان GRF حساب می‌کنند تا این تجربه غم‌انگیز را با کمک به احیای صلح پایدار در افغانستان به عنوان تنها راه‌حل بادوام به مصائب پناهندگان، از بین ببرند.
