مذاکرات پاکستان-تی‌تی‌پی: آیا طا-لبان افغان می‌توانند کاری کنند؟
اسلام‌آباد ثابت کرده است که قادر به اعمال فشار کافی برای وادار کردن طا-لبان به سرکوب تحریک طا-لبان پاکستان نیست
حکومت طا-لبان در افغانستان مذاکرات جاری میان پاکستان و تحریک طا-لبان پاکستانی (TTP) را برای انجام توافق صلح تسهیل می‌کند. ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان، وقتی هیئت پاکستانی در ماه می در کابل بود به صراحت گفت که پیشرفت قابل توجهی در روند مذاکرات صورت گرفته است. وی خاطرنشان کرد که هیئت دوم برای متقاعد کردن دو طرف جهت دستیابی به توافق به کابل آمده است. در نتیجه، طا-لبان پاکستانی آتش‌بس را تا اطلاع ثانوی تمدید کرد که نشان دهد این گروه در آستانه رسیدن به توافق است. یکی دیگر از نشانه‌های تحولات مثبت این واقعیت بود که جنرال فیض حمید رییس سابق اطلاعات پاکستان (ISI) و فرمانده فعلی قول اردوی پیشاور هر دو از اوایل ماه می در کابل بودند تا مذاکرات با تحریک طا-لبان پاکستان را رهبری کنند.
انتظارات پاکستان
از زمان تسلط طا-لبان بر کابل در ماه اگست سال گذشته، حملات تحریک طا-لبان پاکستان علیه نیروهای امنیتی پاکستان، با وجود وعده‌های طا-لبان مبنی بر عدم استفاده از خاک افغانستان به عنوان پایگاه عملیات تروریستی علیه کشور دیگری، تسریع شده است. این وعده‌های مکرر، اسلام‌آباد را به این انتظار واداشت که تحریک طا-لبان پاکستان نمی‌تواند از خاک افغانستان به عنوان پناه‌گاهی برای انجام حملات در پاکستان استفاده کند. با این وجود، روشن شده است که این فقط امید واهی بوده است. هر روز که می‌گذرد، حملات تحریک طا-لبان پاکستان در مناطق قبیله‌ای پاکستان پس از تسلط طا-لبان بر کابل افزایش یافته است. بنابراین، پاکستان همواره از طا-لبان خواسته است که تحریک طا-لبان پاکستان را مجازات کند و اجازه ندهد که از خاک افغانستان برای حملات علیه پاکستان استفاده کند. با این وجود، هیچ اقدامی از سوی طا-لبان صورت نگرفته است.
در اواخر جنوری ۲۰۲۲، معید یوسف مشاور امنیت ملی پاکستان، به افغانستان سفر کرد تا با رهبری طا-لبان در مورد موضوع تحریک طا-لبان پاکستان گفت‌وگو کند و از طا-لبان بخواهد که استفاده از خاک افغانستان به عنوان پایگاهی برای حمله به مناطق قبایلی پاکستان جلوگیری شود. با این حال، طالبان راه میانه‌ای را در پیش گرفته و به جای سرکوب طا-لبان پاکستانی، گفت‌وگوها میان دولت پاکستان و تحریک طا-لبان پاکستان را تسهیل کرده است. طا-لبان با چالش‌های متعددی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی مواجه است، از جمله مبارزه با داعش-شاخه خراسان (ISKP)که تمرکز بر تحریک طا-لبان پاکستانی را منحرف کرده است.
چرا حملات تی‌تی‌پی شتاب می‌گیرد؟
به چند دلیل، پس از تسلط طا-لبان بر افغانستان، حملات تحریک طا-لبان پاکستان در پاکستان تسریع شد. نخست، طا-لبان افغانستان بلافاصله پس از تسلط، تمام زندانیان جهادی را از زندان‌های سراسر افغانستان آزاد کردند. در میان این زندانیان، تعداد انگشت شماری از ستیزه‌جویان سابق تحریک طا-لبان پاکستان آزاد شدند، از جمله مولوی فقیر محمد، معاون سابق رهبر طا-لبان پاکستانی که به مدت هشت سال در زندان بگرام بود.
دوم، پیروزی طا-لبان الهام‌بخش جنگجویان تحریک طا-لبان پاکستان بود و آن‌ها را امیدوار کرد که روزی بتوانند بر مناطق قبیله‌ای پاکستان حکومت کنند، درست مثل طا-لبان که کنترول افغانستان را به دست گرفتند.
سوم، تحریک طا-لبان پاکستان از این بیم داشت که ممکن طا-لبان در آینده از استفاده شدن خاک افغانستان و فعالیت‌های تی‌تی‌پی جلوگیری کند، حتی به دلیل توافق دوحه با ایالات متحده. بنابراین، به خاطر ارتباط نزدیک پاکستان و طا-لبان، تحریک طا-لبان پاکستان می‌دانست که پاکستان از طا-لبان خواستار اقدام علیه آن‌ها خواهد شد. با این حال، تا به امروز، طا-لبان مایل یا قادر به جلوگیری استفاده طا-لبان پاکستانی از خاک افغانستان برای انجام حملات نبوده است، زیرا طا-لبان روابط خوبی با تحریک طا-لبان پاکستان دارد که بر مبنای انواع شبکه‌ها، پرسونل و تجربیات مشترک از جمله جنگ استوار است. از سوی دیگر، اسلام‌آباد ثابت کرده است که قادر به اعمال فشار کافی برای وادار کردن طا-لبان به سرکوب تحریک طا-لبان پاکستان نیست.
چهارم، جدیت تمایل دولت پاکستان برای مذاکره، اهرم فشاری به تحریک طا-لبان پاکستان فراهم کرده و آن‌ها را قادر ساخته تا موقعیت چانه‌زنی بهتری داشته باشند. پاکستان می‌خواهد این مشکل امنیتی را حل کند زیرا با به تاخیر انداختن دهلیز اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) و همچنین آسیب‌رساندن به تجارت با کشورهای آسیای مرکزی به اقتصاد خود آسیب می‌رساند. تحریک طا-لبان پاکستان می‌دانست که اگر پاکستان ناامیدانه به دنبال توافق صلح باشد، تهاجم تسریع‌شده پاکستان را وادار خواهد کرد که تمایل بیشتری به موافقت با شرایط تحریک طالبان پاکستان داشته باشد. برای مثال، در سپتمبر سال گذشته، عارف علوی رییس جمهور پاکستان به عفو مشروط تحریک طا-لبان پاکستان اشاره کرد در صورتی که این گروه سلاح‌های خود را زمین بگذارد.
نتیجه‌گیری
در گذشته، دولت پاکستان بارها با توافق‌نامه شاکای در سال ۲۰۰۴، توافق سراروغا در سال ۲۰۰۵ و توافق‌نامه سوات در سال ۲۰۰۸ سعی کرده به شورش تحریک طا-لبان پاکستان نقطه پایان بگذارد. با این حال، هیچ یک از آن توافقات نتایج مطلوب صلح، ثبات و انحلال تحریک طا-لبان پاکستان را به همراه نداشته است. با دخیل شدن طا-لبان افغان در این روند، ممکن روشنایی در انتهای تونل مشاهده شود. اگر طا-لبان در مورد حل و فصل مناقشه بین تحریک طا-لبان پاکستان و دولت پاکستان جدی است، این توانایی را دارد که به اندازه کافی بر تحریک طا-لبان پاکستان برای دستیابی به توافق فشار وارد کند، زیرا رهبری تحریک طا-لبان پاکستان عمدتاً در افغانستان مستقر است. اگر پاکستان راهبردی را برای مذاکره با هر دو، مانند اطمینان حمایت بیشتر از طا-لبان در آینده و نشانه‌هایی از عملیات نظامی در مناطق قبیله‌ای علیه تحریک طا-لبان پاکستان، اجرا کند. در این صورت، احتمال حل و فصل موفقیت‌آمیز نیز وجود دارد.
اگر از اظهارات رعنا ثنا‌الله که گفته بود «مذاکره با تحریک طا-لبان پاکستان بر اساس قانون اساسی پاکستان پیش رود» خودداری نشود، مقامات پاکستانی هرگونه توافق صلح را تضعیف می‌کند. این به این خاطر است که تحریک طا-لبان پاکستان، قانون اساسی پاکستان را به رسمیت نمی‌شناسد. کل این وضعیت منجر به واکنش منفی شدید تحریک طا-لبان پاکستان شد. علاوه بر این، در مذاکرات تحریک طا-لبان پاکستان و دولت پاکستان، طا-لبان پاکستانی به نظر می‌رسد که از یک سو به خاطر تهاجمی بودن و از سوی دیگر به خاطر عزم دولت پاکستان برای دستیابی به نتایج مثبت، در موقعیت بهتری قرار گیرد. چانس نتیجه مثبت در دستیابی به توافق توسط میانجی بانفوذ، یعنی طا-لبان افغان که ظرفیت ضمانت توافق را دارد، بستگی دارد. پاکستان باید عاقلانه کارت‌های خود را بازی کند و تحریک طا-لبان پاکستان را با حداقل خواسته‌های‌شان محدود کند.
