۲۱ فبروری؛ روز جهانی زبان مادری

از پرگویشور ترین زبان‌های افغانستان می‌توان به فارسی، پشتو، ازبیکی، ترکمنی، بلوچی، پشه‌ای، پامیری، براهوی، هندی، نورستانی، گوجری، شغنانی و غیره اشاره کرد.

روز ۲۱ فبروری از طرف یونسکو به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده‌است. نامگذاری این روز در کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۱۹۹۹ به منظور کمک به تنوع زبانی و فرهنگی انجام شده‌ است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز به دلیل اهمیت زیاد آن، سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبان‌ها اعلام کرد.
دلیل نامگذاری روز جهانی زبان مادری از زمانی آغاز شد که در سال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاه‌های مختلف شهر داکا پایتخت امروزی کشور بنگلادیش که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود، از جمله دانشجویان دانشگاه داکا و دانشکده پزشکی آن تلاش جهت ملی کردن زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان (در کنار زبان اردو) تظاهرات مسالمت آمیزی در این شهر به راه انداختند.
به دنبال این حرکت دانشجویان، پلیس به آن‌ها تیراندازی کرده عده‌ای از آن‌ها را کشت. بعد از استقلال بنگلادیش از پاکستان و به درخواست این کشور، برای اولین بار سازمان یونسکو در ۱۷ نومبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فبروری (برابر با دوم و گاهی سوم حوت) را روز جهانی زبان مادری نامید و از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در ارتباط با این روز برگزار می‌گردد.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز به دلیل اهمیت زیاد آن، سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبان‌ها اعلام کرد. سال زبان‌ها، هم‌زمان با «روز جهانی زبان مادری» (۲۱ فبروری) آغاز می‌شود. این مراسم به ‌صورت رسمی در مقر یونسکو در شهر پاریس و با سیمیناری آغاز می‌شود که در آن شرکت‌کنندگان از سراسر دنیا، برنامه‌های منطقه‌ای و ملی خود را برای حفظ تنوع زبانی اعلام می‌کنند
حدود نیمی از زبان‌های دنیا در معرض نابودی قرار دارند. مرگ هر زبان به معنای از دست رفتن مجموعه‌ای از فرهنگ، تاریخ و آداب گروهی از ساکنان زمین است.
روز ۲۱ فبروری از طرف یونسکو به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده‌ است
مطابق برآورد یونسکو، از حدود ۶ هزار زبانی که در جهان شناخته شده است، بیش از سه هزار زبان در حال نابودی است. این زبان‌ها هم‌اکنون نیز توسط گروه‌های بسیار کوچکی به کار برده می‌شود و تقریباً هیچ‌کدام چانسی برای بقا ندارد. ۹۶ درصد از زبان‌ها تنها در بین ۴ درصد از جمعیت جهان رواج دارد.

‌برای نمونه، در جزایر «پاپوآ گینه نو» واقع در اقیانوس آرام، بیش از ۸۰۰ زبان وجود دارد که بعضی از آن‌ها متعلق به جمعیتی کمتر از ۲۰۰ نفر است. تعداد کل ساکنان این جزایر به هفت میلیون نفر نمی‌رسد. به باور سازمان یونسکو، باید تلاش کرد تا زبان‌هایی که گسترش زیادی ندارد در کنار زبان‌های فراگیر شانس ادامه حیات داشته باشد. چنین تلاشی با توجه به نقش زبان در شکل‌گیری شخصیت فردی و هویت فرهنگی قوم‌ها و ملیت‌ها، می‌تواند فرهنگ جهانی را شکوفاتر کند.
درباره اصطلاح زبان مادری باید گفت این اصطلاح در کاربرد وسیع می‌تواند به چندین موقعیت گوناگون اشاره داشته باشد که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:

• زبان اول First language) ) یا زبان مادری به اولین زبانی گفته می‌شود که کودک تکلم به آن را یاد می‌گیرد.
  زبان یا زبان‌هایی که آدمی با آن به شناخت و آگاهی دست پیدا می‌کند.
  در بعضی از کشورها، اصطلاحات زبان بومی یا زبان مادری بیشتر به زبان قومی یک فرد اشاره می‌کند تا زبان اول او. در انگلیسی این اصطلاح اغلب هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فرد در یک کشور خارجی باشد.
  در افغانستان نیز تنوع قومی و زبانی زیادی وجود دارد و بر اساس آن گویشوران هر زبان می‌توانند این روز را گرامی بدارند.
  هرچند به صورت دقیق معلوم نیست که در این کشور چند زبان و چند گویش از زبان‌ها وجود دارد، ولی به صورت کل می‌توان گفت که حدود ۳۲ زبان و لهجه در این کشور گویشور دارد.
  از پرگویشور ترین زبان‌های افغانستان می‌توان به فارسی، پشتو، ازبیکی، ترکمنی، بلوچی، پشه‌ای، پامیری، براهوی، هندی، نورستانی، گوجری، شغنانی و غیره اشاره کرد.
  در این میان فارسی ماهیت فراقومی داشته و مربوط به یک قوم خاص نیست. تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ایماق‌ها، برخی از پشتون‌ها و گاهی اقوام دیگر نیز این زبان را به عنوان زبان مادری خویش می‌دانند.
  حکومت افغانستان پس از جرگه بزرگ قانون اساسی، مکلف به فراهم آوردن مواد درسی و مساعد کردن زمینه آموزش کودکان مناطقی که زبان مادری شان غیر از فارسی یا پشتو است، شد ولی تاکنون در این راستا کار عملی چشمگیری صورت نگرفته است.