دوئل با همسایه کمونست؛ دیپلماسی هند در افغانستان

اگر دهلی نو کنفرانس منطقه‌ای را در کابل که توسط متقی برگزار شده بود تحریم می‌کرد، هند بازی بزرگ جدید را در زمین‌بازی قدیمی قرن نوزدهم حتی قبل از شروع آن به چین می‌باخت

دو سال و نیم پس از آن که طا-لبان حکومت قانونی افغانستان را از بین بردند و برای دومین بار قدرت را به دست گرفتند، هند در این کشور استراتژیک حیاتی در همسایگی‌اش درگیر برخی اقدامات دیپلماتیک ماهرانه است.

معضل جامعه بین‌الملل همان چیزی است که هند با افغانستان تحت حاکمیت طا-لبان مواجه است؛ یعنی با آن سر و کار داشته باشد یا نداشته باشد، از آن استفاده کند یا آن را از دست دهد. بسیاری از کشورهای جهان از این معضل خوشنود هستند. اما هند نمی‌تواند به چنین نگرش نادرستی بسنده کند، زیرا نه تنها طا-لبان، بلکه همه چیز در افغانستان چالش‌های وجودی را برای تمام جنوب آسیا به همراه دارد. کشوری را که بدنام‌ترین حمله تروریستی در این هزاره در ١١ سپتمبر ٢٠٠١ در آن طراحی شده بود، نه می‌توان نادیده گرفت و نه می‌توان با آن متحد شد.

هند به مناسبت جشن ٦٥مین روز جمهوری خود، از بدرالدین حقانی کاردار سفارت افغانستان در امارات متحده عربی برای شرکت در یک مراسم تشریفاتی در ابوظبی دعوت کرد. این دعوت جامعه دیپلماتیک را در خلیج فارس متحیر کرد زیرا حقانی نزدیک به سه دهه با شبکه حقانی ارتباط داشت که در سال ٢٠١٢ توسط ایالات متحده امریکا به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی (FTO) معرفی شد. نتایج اطلاعاتی در سراسر جهان نشان می‌دهد که شبکه حقانی مسئول اصلی حمله سال ٢٠٠٨ به سفارت هند در کابل بود که در آن ٥٨ نفر کشته شدند.

درست پس از این مراسم، به تاریخ ٢٩ جنوری هند رسماً در یک کنفرانس منطقه‌ای در کابل که توسط امیر خان متقی وزیر خارجه حکومت طا-لبان دعوت شده بود، شرکت کرد. به گفته منابع دیپلماتیک معتبر، هند به دلیل حضور ضمیر کابلوف نماینده ویژه روسیه در افغانستان، تا حدی متقاعد شد که در اولین کنفرانس در نوع خود که توسط حکومت طا-لبان برگزار شده بود، شرکت کند. او کهنه‌سرباز افغانستان است که به دوران اتحاد جماهیر شوروی برمی‌گردد. هند رابطه طولانی و قابل اعتمادی با کابلوف در مورد افغانستان دارد، زمانی که دولت ایندیرا گاندی در مورد مداخله نظامی شوروی در کابل مردد بود.

هند نیز در این کنفرانس شرکت کرد زیرا یک روز بعد، شی جین پینگ رییس جمهور چین، استوارنامه اسدالله کریمی سفیر افغانستان در پکن را که از سوی طا-لبان تعیین شده بود، پذیرفت. چین اولین کشوری است که این کار را انجام داده است، حتی در حالی که بقیه جهان از داشتن روابط دیپلماتیک رسمی با حکومت طا-لبان خودداری می‌کنند. اگر دهلی نو کنفرانس منطقه‌ای را در کابل که توسط متقی برگزار شده بود تحریم می‌کرد، هند بازی بزرگ جدید را در زمین‌بازی قدیمی قرن نوزدهم حتی قبل از شروع آن به چین می‌باخت.

در سپتمبر گذشته، چین که متقاعد شده بود طا-لبان پس از پایان دو سال همچنان در قدرت است، یک سفیر در کابل منصوب کرد که بار دیگر اولین کشوری بود که پس از فروپاشی دولت قبلی این کار را انجام داد. اما او هنوز استوارنامه خود را ارایه نکرده است زیرا امارت اسلامی افغانستان رییس‌جمهور ندارد و نخست‌وزیر «سرپرست» است. چین منافع استراتژیک حیاتی در افغانستان دارد. ایالت ناآرام سین کیانگ یک زمین بالقوه حاصل‌خیز برای شبه نظامیان اسلامی اویغور است که در افغانستان حضور دارند و می‌توانند از  ٧٦ کیلومتر مرز به سین کیانگ عبور کنند.

به طور همزمان، چین به منابع دست نخورده افغانستان، به ویژه مواد معدنی کمیاب مانند یورانیوم، لیتیوم، کرومیت و باریت که مصارف نظامی دارند، توجه دارد. پکن در مورد مسایل مربوط به کابل با مسکو هماهنگ عمل می‌کند. آن‌ها با هم از قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل در دسمبر که خواستار تعیین نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان بود، رای ممتنع دادند. مانند اقدامات دیپلماتیک ماهرانه هند با طا-لبان، قابل توجه است که نه چین و نه روسیه این قطع‌نامه را با یک اقدام افراطی وتو نکردند.

نشست ٢٩ جنوری کابل اولین موردی نبود که هند با دومین تجسد (آواتار) طا-لبان در قدرت تعامل داشته باشد. هند تا کنون در پنج نشست در مورد افغانستان در آنچه به عنوان «فارمت مسکو» شناخته می‌شود، شرکت کرده است. جدیدترین این دیدارها که سپتمبر گذشته در قازان روسیه برگزار شد، با حضور وزیر امور خارجه دولت طا-لبان برگزار شد. در اول فبروری، وزارت امور خارجه (هند) به طور رسمی درباره شرکت هند در نشست کابل واکنش نشان داد. رییس تیم فنی ما (که) حضور داشت، از دوستی دیرینه هند با مردم افغانستان و کمک‌های بشردوستانه که ما در این کشور انجام می‌دهیم، یادآوری کرد. این جلسه خاص که ما در آن شرکت کردیم، باید در آن زمینه خاص دیده شود.

برخلاف چین که به دنبال منافع اقتصادی از معامله با طا-لبان است، هند بر حفظ حسن نیت چند صد ساله‌اش با مردم افغانستان از طریق ادامه کمک‌های بشردوستانه و توسعه متمرکز است.