حواشی «گفتمان ملی مشورتی با نخبه ها»

بر خلاف نشست‌های دیگر كه اغلب هیئت مدیره از قبل توسط میزبان انتخاب می‌گردد، در این نشست اما هیئت مدیره توسط خود اشتراک كنندگان و از میان آن‌ها انتخاب گردید. نتیجه‌گیری بحث را نیز خود اشتراک كنندگان – از جمله وحید مژده، سید علی‌رضا محمودی، مولوی كمال‌الدین حامد و چند تن دیگر- انجام دادند.

---

شهر بلخ(مزارشریف) امروز میزبان نشست «گفتمان ملی مشورتی با نخبه ها» بود كه به ابتكار استاد عطامحمد نور والی این ولایت و رییس اجرایی جمعیت اسلامی برگزار شده بود.
در این نشست كه نزدیک به ٢٠٠ تن از فرهنگیان، نویسندگان و چهره‌های مطرح علمی و اكادمیک اشتراک كرده بودند، روی مسایل حاد ملی – از جمله تنش‌های سیاسی موجود، معضل توزیع شناس‌نامه‌های الكترونیكی، تمركززدایی از نظام و ضرورت اصلاحات انتخاباتی بحث شد و در اخیر با اعلام یک نتیجه‌گیری نشست پایان یافت.
از آن جایی كه از محتوای اصلی این نشست، رسانه‌ها گزارش‌های مفصلی تهیه كرده و حتا برخی تلویزیون‌ها جریان گفتمان را به صورت زنده پخش نموده‌اند، به آن نخواهم پرداخت. اما آنچه در این نشست توجه مرا جلب كرد، حواشی‌اش بود كه به صورت مختصر به آن‌ها اشاره خواهم كرد:

میز مستطیل
در كشور عزیز ما افغانستان عادت بر این است كه سیاست‌مداران اغلب تعدادی را به نام مشوره و رایزنی دعوت می كنند، اما در واقع می‌خواهند تک‌گویی كنند و دیدگاه‌ها و نظریات خود را بر مردم تحمیل نمایند. این امر را حتا می‌توان از نحوه چیدن صندلی‌ها به وضوح دریافت. صندلی‌ها را اغلب یا به صورت سینمایی، یا به شكل U می‌چینند كه نمایانگر رعایت سلسله مراتب و نابرابری در جایگاه است. این در حالی است كه مباحثه عمومی باید میان انسان‌های برابر صورت بگیرد و جز منطق، معقولیت و استدلال هیچ گونه تعلق اجتماعی و طبقاتی باعث صدرنشینی نشود. میز مستطیل، اما میزی است كه از نشست‌ها مركزیت زدایی می‌كند، سلسله مراتب را می‌شكند و برابری ذاتی همه اشتراک كنندگان را پیش فرض می‌گیرد. در یک میز مستطیل آدمی نمی‌تواند میان صدر و ذیل، پایین و بالا و موقعیت‌های متفاوت، تفكیک بگذارد. همه احساس می‌كنند كه در جایگاه برابر با دیگران قرار دارند. میزی كه در «گفتمان ملی مشورتی با نخبه ها» گذاشته شده بود، میز مستطیل بود.
سخنرانی مكتوب و پرمحتوای نور
«گفتمان ملی مشورتی با نخبه ها» با سخنرانی افتتاحیه عطامحمد نور آغاز شد كه میزبان این نشست بود.
آقای نور، این بار بر خلاف گذشته از روی متن مكتوب سخنرانی كرد نه شفاهی.
اگرچه در طول سالیان گذشته و در چند ماه اخیر نشان داده است كه توانایی و مهارت سخنرانی شفاهی را دارد، اما روی آوری او به متن مكتوب نشان‌دهنده احترام گزاری‌اش به صلاحیت علمی مخاطبان‌اش و به رسمیت‌شناسی فضل و دانش آن‌ها بود. او با سخنرانی از روی متن مكتوب خواست تفهیم كند كه مخاطبان خود را جدی گرفته و با آن‌ها مسئولانه سخن می‌گوید.
محتوای سخنرانی‌اش نیز خیلی عالی بود؛ به گونه‌ای كه به ریشه‌های نظری تقابل ارگ و بلخ تماس گرفت، از ایستادگی خود در برابر مركز به خوبی دفاع كرد، به معضلات حاد جامعه و كشور اشاره نمود، نظریات اصلاحی خود را گفت و مشوره دیگران را نیز طلبید.
من تا جایی كه با بیش‌تر مخاطبان صحبت كردم، همگان از سخنرانی‌اش خشنود به نظر می‌رسیدند.

آزادی بیان

یكی از مزیت‌های دیگر این نشست، آزادی بیان و پرهیز از خودسانسوری بود. وقتی سخنرانی عطامحمد نور به پایان رسید، آقای نور پیشنهاد كرد اگر حضور او در نشست – به دلیل شرم و حیا – باعث خودسانسوری برخی اشتراک كنندگان می‌گردد، آماده است تا هنگام نتیجه‌گیری مجلس را ترک بگوید. این حرف او باعث تشجیع و ترغیب هرچه بیش‌تر اشتراک كنندگان گردید تا حرف‌های دل خود را بگویند و به اجماع دست یابند.
صادقانه باید گفت این نخستین نشست مشورتی بود كه رنگ و بوی تملق نداشت.

خودگردانی‌
از دیگر مزیت‌های این نشست، خودگردانی‌اش بود. بر خلاف نشست‌های دیگر كه اغلب هیئت مدیره از قبل توسط میزبان انتخاب می‌گردد، در این نشست اما هیئت مدیره توسط خود اشتراک كنندگان و از میان آن‌ها انتخاب گردید. نتیجه‌گیری بحث را نیز خود اشتراک كنندگان – از جمله وحید مژده، سید علی‌رضا محمودی، مولوی كمال‌الدین حامد و چند تن دیگر- انجام دادند.
از همین جا بود كه وقتی وحید مژده متن نتیجه‌گیری را قرائت كرد و به رای‌گیری گذاشت، همه اشتراک‌كنندگان با اكثریت قریب به اتفاق، تایید نمودند.

تركیب ملی گفتمان

همان‌طوری كه همگان می‌دانند امروزه در افغانستان تنش و نفرت‌پراكنی قومی آن قدر بیداد می‌كند كه اقوام به جزیره‌های جدا افتاده از همدیگر تبدیل شده‌اند. به همین خاطر كنفرانس‌ها، نشست‌ها و همایش‌هایی كه در این كشور برگزار می‌شود، بیش‌تر به جرگه‌های قومی می‌ماند.
اما «گفتمان ملی مشورتی با نخبه ها» این امتیاز را داشت كه نخبگان همه اقوام كشور را در كنار هم نشاند و به تركیب ملی وفادار ماند.
در این كنفرانس از عبدالعلی محمدی هزاره‌ تبار تا بشیراحمد ته‌ینچ ازبیک تبار و فطرت بلوچ سخن گفتند و نظریات خود را بیان كردند.

نتیجه گیری
در جامعه افغانستان رسم بر این است كه احزاب سیاسی، جریان‌ها و نهادها در باره موضوعات حاد ملی در یک حلقه كوچک اعضا و در پشت درهای بسته تصمیم می‌گیرند.
نشست امروزی از این جهت یک امر نو بود كه برای بار نخست یک رهبر سیاسی با گروهی بزرگ از شهروندان در زیر یک سقف نشست و در باره مسایل حاد كشور رایزنی كرد.
این نشست اگر چه كاملاً عاری از عیب و نقص نبود، اما یک گام خوب بود. امیدوارم چنین نشست‌ها ادامه یابد و اصل گفت‌وگو و رایزنی در جامعه ما نهادینه گردد.
نویسنده: عبدالشهید ثاقب – جمهوری اعتماد